Δημήτρης Βικέλας 1884 | Από τον Καρβασαρά ως το Αγρίνιο..

«Τὰ τείχη τῆς Στράτου καταβαίνουσι μέχρι τῶν ὄχθων τοῦ Ἀχελῴου, ἡ δὲ νέα ὁδὸς διασχέζουσα αὐτὰ διέρχεται τὸ παρὰ τὸν ποταμὸν μέρος τοῦ περιβόλου της»

Ἄμα διέλθῃς τὴν μεγάλην κεντρικὴν ὁδὸν τοῦ Καρβασαρᾶ (δὲν ἀπαιτεῖται δὲ πολλὴ ὥρα πρὸς τοῦτο), καὶ τοὺς παρὰ τὴν πόλιν ἀγρούς, εὑρίσκεσαι διὰ μιᾶς ἐντὸς χώρας ἐρήμου καὶ ἀγρίας. Τὰ τρία ἢ τέσσαρα μικρὰ χωρία, ἅτινα καὶ μόνα καθ᾽ ὅλον τοῦ δρόμου τὸ διάστημα βλέπεις μακρόθεν ἐπ᾽ ἀπεχόντων ὑψωμάτων ἐκατέρωθεν τῆς ὁδοῦ, ἐπαυξάνουσιν ἀντὶ τοῦ νὰ ἐλαττώσωσι τὴν ἐντύπωσιν τῆς ἐρημίας. Οἱ σκύλοι σὲ ὑποδέχονται ἐνταῦθα μὲ ὑλακὰς θηριωδεστέρας τοῦ συνήθους, ἡ δὲ ἀγριότης των ὑποδεικνύει ὅτι καὶ οἱ σκύλοι καὶ οἱ κύριοί των δὲν συνείθισαν ἔτι νὰ βλέπωσι ξένους πλησίον τῶν κατοικιῶν των. Ἀλλὰ καὶ ἡ ὁδὸς αὕτη ἐπιμαρτυρεῖ τοῦτο· πολλαχοῦ τὴν καλύπτει τὸ χόρτον, μόλις δὲ μένει εἰς τὸ μέσον λωρὶς κενὴ διὰ τὴν διάβασιν τῶν τροχῶν. Ἡ ὁδὸς αὕτη ἐχαράχθη ἐν βίᾳ πρὸ ὀλίγων ἐτῶν διὰ τὴν στρατιωτικὴν κατάληψιν τῶν νέων ἐπαρχιῶν· ἠλπίζετο δὲ τότε ὅτι θὰ παρεκταθῇ μέχρις Ἰωαννίνων. Πληροφοροῦμαι ὅτι πρόκειται ἤδη νὰ ἐπισκευασθῇ καὶ νὰ συνενωθῇ μετὰ τῆς ἀπὸ Μενιδίου εἰς Ἄρταν ὁδοῦ.

Ὁ δρόμος διέρχεται τὴν μακρὰν κοιλάδα, ἥτις χωρίζει τὰ ὄρη τοῦ Ξηρομέρου ἀπὸ τὰ τοῦ Βάλτου, μέχρις οὗ εὐρυνομένη σχηματίζει τὴν πεδιάδα τῆς Τριχωνίας, τὴν ὁποίαν διαβρέχει ὁ Ἀχελῷος. Ὁ ποταμὸς φαίνεται μόνον ἀφοῦ πλησιάσῃς εἰς τὰ ἐρείπια τῆς ἀρχαίας πόλεως Στράτου· ἀλλ᾽ ἄμα διέλθῃς τὸ στενὸν τοῦ Καρβασαρᾶ καὶ τὸ ἐπέκεινα δάσος δρυῶν, βλέπεις πρὸς τὰ δεξιά τὴν λίμνην τῆς Ἀμπρακίας, ἥτις ἐκτεινομένη κατὰ μῆκος φαίνεται μακρόθεν ὡς πλατὺς ποταμός. Εἰς τὰ κυανὰ νερά της κατοπτρίζεται τὸ πέραν αὐτῆς ὑψηλὸν, κατάφυτον ὄρος· βλέπων τὰ πυκνὰ δάση του, φαντάζῃ κάπρους καὶ ἐλάφους καὶ τὰ ὑπὸ τὴν σκιὰν κλέφτικα λημέρια τῆς δημοτικῆς μας ποιήσεως.

Ἡ ἀφθονία τῶν δένδρων καὶ τῶν νερῶν εὐφραίνει ἐνταῦθα τὸν ὀφθαλμόν, ὕστερον μάλιστα ἀπὸ τὰ ὡραῖα μὲν ἀλλὰ γυμνὰ ὄρη τῆς ξηρᾶς Ἀττικῆς. Μακρότερα, πρὸς τὰ δεξιὰ πάντοτε, ἀκτινοβολεῖ ὑπὸ τὴν λάμψιν τοῦ ἡλίου ἡ μικρὰ στρογγύλη λίμνη τοῦ Ὀζεροῦ, εἰς τοὺς πρόποδας βουνῶν ἐξ ἴσου πολυδένδρων. Ἀριστερόθεν τὰ ὄρη εἶναι ἀπόκρημνα, γυμνὰ καὶ ἄγρια· τὰ δὲ πετρώδη πλευρὰ των ἔχουν ἐνίοτε σχήματα τοσοῦτον παράδοξα, τοσοῦτον λαξευθέντα ἀπὸ τοὺς ἀνέμους καὶ τὰς καταιγίδας, ὥστε δὲν ἴσμεν μακρόθεν εἰ βλέπομεν βράχους ἢ φαντασιώδη ἐρείπια μυθικῶν τειχῶν. Ἡ ὁδὸς παρακολουθεῖ τοὺς πρόποδας τῶν βουνῶν τούτων· ποῦ καὶ ποῦ τὰ πλευρὰ των ἀποκλίνοντα ἡμικυκλικῶς περικλείουσι κοίλωμα καλλιεργημένον, εἰς δὲ τὸ βάθος τοῦ ἀγροῦ ὑπάρχει μικρὰ καλύβη ἄχυροσκεπής, ὅπου ὁ σκληροδίαιτος γεωργὸς διανυκτερεύει κατὰ τὰς ὥρας τῆς σπορᾶς ἢ τοῦ θέρους.

Μὴ περιμένης λεπτομερεῖς περιγραφὰς τῶν ἐρειπίων τῆς ἀρχαίας πόλεως Στράτου· σὲ παραπέμπω εἰς τὸ βιβλίον τοῦ κ. Heuzey. Παρεκτὸς τῆς ἀναμνήσεως τῶν περιγραφῶν του, ἐπαυξάνουσιν αἱ σημεριναὶ μου ἐντυπώσεις τὴν ἐπιθυμίαν τοῦ νὰ ἐπισκεφθῶ ἄλλοτε λεπτομερέστερον τὴν Ἀκαρνανίαν. Ἔχει τις πολλὰ νὰ ἴδῃ ἐνταῦθα· τὰ δὲ πολυάριθμα λείψανα τῆς ἀρχαιότητος εἶναι αὐτὰ καὶ μόνα ἄξια διαμονῆς μακρᾶς εἰς τὰ ἀπόκεντρα ταῦτα μέρη. Περὶ τῶν μνημείων τούτων οὐδεμία ἐλήφθη φροντίς ἀφ᾽ οὗ ὁ κ. Heuzey ἐπεσκέφθη τὴν Ἀκαρνανίαν· ἀλλὰ μὴ μεμφώμεθα διὰ τοῦτο τὴν ἐν Ἀθήναις Ἀρχαιολογικὴν Ἑταιρείαν, ἥτις ἐξετέλεσεν εἰς τὸ ἀναμεταξὺ πολλὰς ἀξιολόγους ἐργασίας εἰς ἄλλα προσιτώτερα μέρη. Δὲν γίνονται τὰ πάντα διὰ μιᾶς· θὰ ἔλθῃ καὶ τῆς Ἀκαρνανίας ἡ σειρά· δεῖ δὲ, καθὼς ἔλεγεν ὁ Beulé, νὰ ἐπιφυλάξωμεν καὶ δι᾽ ἐπερχομένας γενεὰς τὴν εὐχαρίστησιν ἀρχαιολογικῶν ἀνακαλύψεων. Ἀλλ᾽ ἡ πλουσία γῆ τῆς Ἑλλάδος θὰ παρέξῃ εἰς πολλὰς ἔτι γενεὰς τοιαύτας εὐχαριστήσεις.

Τὰ τείχη τῆς Στράτου καταβαίνουσι μέχρι τῶν ὄχθων τοῦ Ἀχελῴου, ἡ δὲ νέα ὁδὸς διασχέζουσα αὐτὰ διέρχεται τὸ παρὰ τὸν ποταμὸν μέρος τοῦ περιβόλου της. Εἰς ὀλίγην ἐκεῖθεν ἀπόστασιν ἡ ὁδὸς διαπερᾷ τὸν Ἀχελῷον καὶ εἰσέρχεται εἰς τὴν Αἰτωλίαν. Παρὰ τὰς ὄχθας τοῦ ποταμοῦ βόσκουσι ποίμνια πολυάριθμα ὑπὸ τὴν ἐπιτήρησιν ὁλοκλήρου οἰκογενείας ποιμένων καὶ μανδροσκύλων ὑπὲρ τὸ δέον ἄγρυπνων· παρέκει δὲ δύο ποιμενίδες, γονατισταὶ ἐπὶ πετρῶν, κοπανίζουσι τὰ λινὰ των εἰς τοῦ Ἀχελῴου τὰ νερά.

Ἄλλοτε γέφυρα δὲν ὑπῆρχε· ἡ δὲ διάβασις τοῦ ποταμοῦ ἦτο δύσκολος, ἰδίως ἐν καιρῷ χειμῶνος, ὅποτε ὁ Ἀχελῷος καταβαίνει ἀπὸ τὰ βουνὰ ἐξωγκωμένος καὶ μανιώδης. Αἱ φάραγγες ἃς διατρέχει εὐρύνονται ἐνταῦθα, τὰ δὲ δομητικὰ νερά του εὑρίσκοντα εὐρυχωρίαν μεγαλειτέραν τρέχουσι διαιρούμενα ἐντὸς τῆς πλατείας κοίτης των· ἐνταῦθα τὰ χωρίζει νησίδιον χλοερὸν ἢ ἄμμος ἐπισωρευθεῖσα πέριξ ὀγκώδους πέτρας, παρέκει συνενῶνται πάλιν καὶ μετ᾽ ὀλίγον ἐξ νέου χωρίζονται. Ἐπὶ τοιούτων τῆς κοίτης ἐξοχῶν ἐθεμελιώθησαν ὑψηλὰ ὑποστηλώματα βαστάζοντα τὴν ξυλίνην γέφυραν, ἥτις ἐκτίσθη πρὸ τριῶν ἢ τεσσάρων ἐτῶν, ὅτε καὶ ἡ ὁδὸς ἐχαράχθη. Ἀλλ᾽ ἡ οἰκοδομὴ δὲν φαίνεται πολὺ στερεά, οὔτε προμηνύεται μεγάλη ἡ διάρκειά της. Ὁ ἁμαξηλάτης μᾶς προσεκάλεσε νὰ καταβῶμεν τῆς ἁμάξης πρὸς ἐλάττωσιν τοῦ βάρους της· εἰς δύο μάλιστα ὑπόπτα μέρη ἔλυσεν καὶ τοὺς ἵππους, τὴν δὲ ἅμαξαν ἔσυρεν αὐτὸς βραδέως καὶ μετὰ προσοχῆς, διὰ νὰ μὴ ὑποβάλῃ εἰς δοκιμασίαν μεγάλην τὴν στερεότητα τῆς γεφύρας. Κατὰ τὸν παρελθόντα χειμῶνα ἡ ὁρμὴ τοῦ ποταμοῦ ἐπέφερεν καταστροφὴν εἰς τὰ δύο ἐκεῖνα σημεῖα τῆς γεφύρας· ἐγένετο ἐπισκευή τις ἀλλ᾽ οὐχὶ πολὺ ἀσφαλής, τοῦτο δὲ πρὸς ἀποφυγὴν περιττῆς δαπάνης, καθόσον πρόκειται νὰ κτισθῇ νέα λιθίνη γέφυρα ἐκεῖ πλησίον.

Ἐννοεῖς ἐκ τούτων ὅτι δέσις ἀνησυχίας παρακολουθεῖ τὸν ἐπὶ τῆς μακρᾶς καὶ ὑψηλῆς ξύλινης γεφύρας περίπατον· ἀλλ᾽ ἐπιλανθάνῃ τοῦ κινδύνου ἔμπροσθεν τῆς μεγαλοπρεποῦς ἐκεῖθεν θέας. Ἐξ ἑνὸς ἡ φάραγξ, βαθμηδὸν στενουμένη, κλεῖεται ἐπὶ τέλους διὰ τῆς στροφῆς τῶν βουνῶν· αἱ κλιτῦες της ἐκατέρωθεν καλύπτονται ὑπὸ δένδρων καὶ θάμνων, ἀναμεταξὺ δ᾽ αὐτῶν ῥεῖ ὁ ποταμός, καὶ τὰ ἄκρατα νερὰ του συντρίβονται μὲ πάταγον διαρκῆ ἐπὶ τῶν προσκομμάτων, ἃ ἐμποδίζουσι τὸν δρόμον του· ἐκ τοῦ ἄλλου μέρους ἡ πεδιάς ἄπλουται πλατυνομένη, μακρὰν δὲ φαίνονται τὰ περικλεῖοντα αὐτὴν ὑψηλὰ ὄρη.

——————————————————————————————————————————————————————–
Υποσημείωση: Οι χρονολογίες που καταγράφονται πριν την 16η Φεβρουαρίου 1923 είναι σύμφωνες με την χρονολόγηση των πηγών. Για την αντιστοίχιση με τη σημερινή χρονολόγηση πρέπει στην αντίστοιχη χρονολογία να προστεθούν 13 μέρες.

Φωτογραφία: Η παραποτάμια πύλη της αρχαίας Στράτου