Παρασκευή 12 Ιουλίου 2024

Η μάχη της Αμφιλοχίας (12-13 Ιουλίου 1944) – H μεγαλύτερη επιθετική επιχείρηση κατά των Γερμανών.

Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες, αν όχι για τη μεγαλύτερη επιθετική επιχείρηση του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ) κατά των Γερμανών. Αρχίζει το βράδυ της 12ης Ιουλίου 1944 και τελειώνει την 14η Ιουλίου. Διεξάγεται μέσα στο γεωγραφικό χώρο Ρίβιο – Μοναστηράκι – Βόνιτσα – Αμφιλοχία – Κρίκελο – Άρτα, με κύρια προσπάθεια την ανακατάληψη της Αμφιλοχίας.

Η επιχείρηση
πραγματοποιείται για την ανακούφιση των μαχόμενων μονάδων του ΕΛΑΣ στην Πίνδο και επιτυγχάνει πλήρως το σκοπό της. Οι απώλειες, μόνο μέσα στην Αμφιλοχία, είναι για τους Γερμανούς 180 νεκροί, 80 τραυματίες, και 38 αιχμάλωτοι. Για τους αντάρτες οι απώλειες είναι 26 νεκροί και 54 τραυματίες. Οι αντάρτες παίρνουν πολλά λάφυρα από τους Γερμανούς (250 τυφέκια, 45.000 φυσίγγια, 5.000 νάρκες, 3 αυτοκίνητα, 96 άλογα, 4 πυροβόλα κ.λπ.)

Κορυφαία μάχη της Αντίστασης

Η μάχη της Αμφιλοχίας, 12-13 Ιούλη 1944, έχει πια καταγραφεί σαν μια απ” τις κορυφαίες ιστορικές στιγμές της δοξασμένης ΕΑΜικής Αντίστασης, στη διάρκεια της τριπλής φασιστικό-ναζιστικής κατοχής της χώρας μας, 1941-’44. Αυτή η μάχη είναι απ” τις κορυφαίες στιγμές της ΕΑΜικής Αντίστασης, της Εθνικής Αντίστασης κατά την Κατοχή.

Απ” την άνοιξη του 1944 έγινε φανερό ότι η νίκη θα είναι με το μέρος των συμμάχων του αντιφασιστικού μετώπου. Έτσι οι κατακτητές, σε μια προσπάθεια απαγκίστρωσης των δυνάμεων κατοχής, κατά το τέλος της άνοιξης, αρχές καλοκαιριού του ’44, αύξησαν τις εξορμήσεις τους στην ύπαιθρο, αναπτύσσοντας ένα πρόγραμμα εκκαθαριστικών επιχειρήσεων, με σκοπό τη διάνοιξη δρόμων διαφυγής προς τα βόρεια σύνορα της χώρας μας.

Η δράση αυτή των κατακτητών έφερε κάποιες δυσκολίες στις κινήσεις μονάδων του ΕΛΑΣ, κύρια στη δυτική Μακεδονία. Μπροστά σ” αυτή την κατάσταση, το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, εκδίδει διαταγή προς την VIII Μεραρχία του ΕΛΑΣ, αλλά και σε όλα τα γειτονικά προς τη Δ. Μακεδονία τμήματά του, να σχεδιάσουν και να εκτελέσουν άμεσα επιχειρήσεις – επιθετικού χαρακτήρα – κατά γερμανικών δυνάμεων στην περιοχή ευθύνης τους, με σκοπό την ανακούφιση των ΕΛΑΣίτικων τμημάτων της Δ. Μακεδονίας.

Στο πλαίσιο αυτό και σ” εκτέλεση της διαταγής του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, η VIII Μεραρχία εκπόνησε σχέδιο επιχείρησης με κεντρικό στόχο την εξουδετέρωση και την πλήρη καταστροφή της γερμανικής φρουράς της Αμφιλοχίας, μιας απ” τις ισχυρότερες βάσεις των κατακτητών στη Δυτική Ελλάδα. Η εκτέλεση της παραπάνω επιχείρησης ανατέθηκε στην VII Ταξιαρχία, αποτελούμενη από τα Συντάγματα 2/39 και 24ο. Ημερομηνία της επίθεσης ορίστηκε η 12η Ιούλη.

Η επιχείρηση εκτελέστηκε με πλήρη επιτυχία και, σύμφωνα με το σχέδιο, κράτησε δυο μέρες. Δυο μεγάλες μέρες που γράφτηκαν στην ιστορία της μεγάλης, της δοξασμένης Αντίστασης του λαού μας κατά την Κατοχή ’41-’44, με χρυσά γράμματα.

Είχαμε: Νεκρούς Γερμανούς πάνω από 250 και Ιταλούς και Έλληνες συνεργάτες του κατακτητή 80, περίπου, και 60 αιχμαλώτους. Ενώ τα λάφυρα ήταν πάρα πολλά σε οπλισμό κλπ.

Όμως και οι δικές μας απώλειες σ” αυτό το διήμερο της τιτανομαχίας δεν ήταν λίγες σε αίμα. Πάνω από 100 παλικάρια χάθηκαν στο βωμό της ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ.

Κλείνοντας τούτο το μικρό σημείωμα για τη μάχη της Αμφιλοχίας, θεωρούμε χρέος να αποτίσουμε φόρο τιμής σ” όλους όσοι συμμετείχαν και ιδιαίτερα στους 100 ήρωες νεκρούς αυτής της μάχης. Αλλά, νομίζουμε ότι έχει την αξία της η αναφορά στα ονόματα των ηγητόρων αυτής της μεγάλης επιχείρησης:

VII Ταξιαρχία: Στρατ. Διοικητής Στάθης Αρέθας, μόνιμος ταγματάρχης Πεζικού. Καπετάνιος Γιάννης Χατζηπαναγιώτου. Βασίλης Σκιαδάς («Επαμεινώντας») στρατιωτικός διοικητής και Τάκης Σούφρας («Απόλλων») καπετάνιος και Τάσος Μακρής («Τρίκαρδος») επιτελής, αντίστοιχα του ΙΙΙ Τάγματος.

Το ΙΙΙ Τάγμα, με βάση τη διαταγή, είχε την κύρια ευθύνη για την πόλη της Αμφιλοχίας, στη διάρκεια της επιχείρησης. Η δύναμή του ήταν 3 λόχοι.

Η διοίκηση των άλλων δυο ταγμάτων του 2/39 Συντάγματος ήταν: Ι Τάγμα: Στρατ. Διοικητής Κώστας Παπαγεωργίου, μόνιμος λοχαγός Πεζικού. Καπετάνιος Κώστας Αυγούλης. ΙΙ Τάγμα: Στρατ. Διοικητής Γ. Κρητικός, έφεδρος υπολοχαγός. Καπετάνιος Δ. Παπαγιαννόπουλος.

Στην επιχείρηση βοήθησε επικουρικά και το 3/40 Σύνταγμα της Αρτας, που κι αυτό περιλαμβανόταν στη δύναμη της VIII Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, Στρατιωτικός Διοικητής της οποίας ήταν ο θρυλικός στρατηγός Γεράσιμος Αυγερόπουλος.

Οι νεκροί αντάρτες του ΕΛΑΣ στη Μάχη της Αμφιλοχίας

Συνέντευξη του Βασίλη Κουζέλη

Ο Βασίλης Κουζέλης είναι ένας απ” τους παλιούς, προπολεμικούς κομμουνιστές, ήταν μόνιμος υπολοχαγός, εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ κι έγινε καπετάνιος (καπετάν-Μπότσαρης) στο Ξηρόμερο Αγρινίου, εξορίστηκε στη Μακρόνησο και τον Αη Στράτη. Στις 7 Ιούλη έδωσε συνέντευξη στο περιοδικό Έναυσμα και απ” αυτήν αντιγράφουμε λίγες γραμμές.

Βασίλης Κουζέλης: 1942. Οι Ιταλοί ήταν στην Ελλάδα. Κατοχή. Διορίζουν τότε ορισμένους μόνιμους αξιωματικούς στα σχολεία να διδάξουν τα παιδιά για το φασισμό. Στο γυμνάσιο Αγρινίου που με διόρισαν ήταν και ο πρώτος ξάδερφός μου, καθηγητής μαθηματικών, Κώστας Κουζέλης.
Στο σπίτι του καπνεμπόρου Σακελλαριάδη που είχε τρεις κοπέλες-μαθήτριες στο σχολείο έμενε η ιταλική Κομαντατούρα.

Μόλις μπαίνω στην αίθουσα λέω μέσα μου: ΟΧΙ! Και φωνάζω σ” ένα μαθητή: Γράψε στον πίνακα: «Περί Ελευθερίας»! Κόκαλο! Και μύγα να πετούσε μέσα ακουγότανε. Στο τέλος τους λέω: «Δε φαντάζομαι να βρεθεί κανείς να με προδώσει, να με πιάσουν οι Ιταλοί να με σκοτώσουν και να με κάνουν και ήρωα κι αυτός να φέρει αιώνια το στίγμα του προδότη;». Όχι, όχι. Οχιά που να σας φάει! Γιατί δεν πέρασαν λίγες μέρες και κάποιος με πρόδωσε. Ευτυχώς ο Σακελλαριάδης ειδοποίησε τον Κώστα τον Κουζέλη ότι διετάχθη η άμεση σύλληψή μου, για προπαγάνδα εναντίον των Ιταλών.
Φεύγω τότε με το τρένο για τα Καλύβια, όπου είχα μια μαθήτρια απ” το σχολείο. Ο πατέρας της, όμως, φοβόταν τους Ιταλούς και δε με δέχτηκε. Φιλοξενήθηκα στο γιο ενός συναδέρφου μου που υπηρετούσαμε στην Κομοτηνή. Την άλλη μέρα με περνάει από τον Αχελώο κι από εκεί αρχίζει η αντιστασιακή ιστορία.

Όταν βγήκε η πρώτη αντάρτικη ομάδα που ήμουν κι εγώ, τραγουδούσαμε:
Έλληνες ακολουθήστε
Των ανταρτών τη φωνή
Να ζείτε τι ωφελείστε
Μες τη σκλαβιά τη στυγνή
Πάψτε να προσκυνάτε
Τον φασισμό τη σκλαβιά
Έλληνες επαναστάτες
Διώχτε αυτά τα σκυλιά!
Στους κάμπους βροντάει το κανόνι
Και στα βουνά οι κεραυνοί.
Τρίζουν, γκρεμίζονται θρόνοι
Νέα ζωή προχωρεί!

Μεθαύριο όπως έχετε υπόψη σας, είναι η μέρα της Μάχης της Αμφιλοχίας.

Έναυσμα: Ήσουν επικεφαλής στη μάχη αυτή.

Βασίλης Κουζέλης: Ναι. Η μάχη της Αμφιλοχίας άρχισε στις 12 η ώρα, στις 11 Ιουλίου του 1944 με το σύνθημα «Τσακίστε τους Φασίστες».
Βάλλαμε εναντίον όλων των γερμανικών μεραρχιών που ήταν η φρουρά εκεί, για όλη μέρα κι όλη τη νύχτα. Η ένδοξη αυτή μάχη είχε πάρα πολλούς νεκρούς. Κι απ” τους Γερμανούς δεν έμεινε κανένας.
Χρόνια μετά τη μάχη, ο καπετάνιος Νίκος Παπαζάχος απ” την Αμφιλοχία, ο Πανταζής και άλλοι σύντροφοι πέρασαν από στρατοδικείο και εκτελέστηκαν το 1948 στην Κεφαλλονιά σαν «προδότες της πατρίδας».
Εγώ, ευτυχώς, τη γλίτωσα. Μόλις όμως παρουσιάστηκα μετά, με παίρνουν για «προδότη» και με πάνε στο ΤΤΤ902 δηλαδή στο Μακρονήσι. Εκεί ήρθε και η γυναίκα μου, αρραβωνιαστήκαμε και αργότερα, στον Αη Στράτη, παντρευτήκαμε.
Στη Μακρόνησο μαζεύτηκαν όλοι οι αντιστασιακοί αξιωματικοί. Ο αντιστράτηγος Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, ο Μάντακας, ο Σαράφης, ο Μουστεράκης, ο Μωραϊτης. Ακόμα και ανάπηροι, αεροπόροι.

Έναυσμα: Πως σε πιάσανε Μπαρμπα-Βασίλη;

Βασίλης Κουζέλης: Δε με πιάσανε. Όταν παρουσιάστηκα μετά την απελευθέρωση στο φρουραρχείο στην οδό Σίνα και επειδή ήμουν ΕΛΑΣίτης, ήρθε διαταγή για μετάθεσή μου στη Μακρόνησο.
Γινόταν εκκαθάριση του στρατού από τα κομμουνιστικά και «αντεθνικά» στοιχεία. Στην αρχή δημιουργήθηκαν τάγματα ανεπιθυμήτων σχετικά κοντά σε κατοικημένες περιοχές, ύστερα ήρθε η ιδέα για εξορία σε ξερονήσια, για ευνόητους λόγους.

Έναυσμα: Ποια περίοδο ήσουνα στη Μακρόνησο;

Βασίλης Κουζέλης: Όλα τα χρόνια που υπήρχε. Σύνολο εξορίας 20 χρόνια!
Στη Μακρόνησο αρχικά ήταν όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι, φαντάροι και πολίτες. Οι φαντάροι, βέβαια, ήταν άοπλοι. Τους πολίτες τους στείλανε στον Αη Στράτη. Τις γυναίκες τις στείλανε στο Τρίκερι. Στα Γιούρα ήταν οι φυλακισμένοι, όπως και στην Ικαρία, Σάμο, Αίγινα.

Έναυσμα: Πες μας κάποιες μνήμες απ” τη Μακρόνησο.

Βασίλης Κουζέλης: Στη Μακρόνησο υπήρχαν 3 τάγματα. Α” ΕΤΟ, Β” ΕΤΟ, Γ” ΕΤΟ δηλαδή Α, Β και Γ Ειδικό Τμήμα Οπλιτών. Επειδή δεν κάναμε υποχώρηση να αποκηρύξουμε τις ιδέες μας, του ΚΚΕ, μας κάναν διάφορα, θα πω παρακάτω. Όποιος κάτω από την πίεση έσπαγε, τον ταπείνωναν, τον στέλναν στο χωριό να τον διαβάσει ο παπάς δυο φορές στην εκκλησία. Οποία ταπείνωση! Γι” αυτό πάρα πολλοί έκαναν μετά ανάκληση.

Στο Α” ΕΤΟ που ήταν ο «σκληρός πυρήνας» καταφθάνει μια μέρα (στις 28 Φλεβάρη του ’48) ένα πλεούμενο με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Μπαϊρακτάρη -ή Μακελάρη λέω εγώ!- κι όταν πήγανε για φαγητό τα παιδιά, στέκεται με τα πολυβόλα και τους γαζώνει. Σκοτώθηκαν πάρα πολλοί. Τρέχαν να χωθούν μες τη θάλασσα για να γλιτώσουν. Αυτό ήταν το λεγόμενο Α” ΕΤΟ. Κι αυτή η ζωή των ανθρώπων εκεί. Τώρα καταλαβαίνετε ποιος θα “ναι εκείνος που θ” αντέξει να μην κάνει υποχώρηση. Και κάναν πάρα πολλοί, αλλά μόλις βγαίναν έξω έκαναν πάλι μια δήλωση ότι η προηγούμενη δήλωσή τους ήταν προϊόν βίας. Δεν είχε πει ο Κολοκοτρώνης «φωτιά και σίδερο στους προσκυνημένους»;
Οι ΑΜίτες (σ.σ. Α.Μ.: Αστυνομία Μονάδος) και οι φρουροί ήταν φαντάροι που είχαν κάνει δήλωση και τους έλεγαν: «αν δε δέρνετε τους εξόριστους δεν πρόκειται να μας πείσετε ότι κάνατε υποχώρηση».
Στο κέντρο υπήρχε το Γ” κέντρο παρουσιάσεως αξιωματικών. Στο Γ” ΕΤΟ έγινε η ΣΦΑ δηλαδή η Στρατιωτική Φυλακή, στο νοτιότερο σημείο της Μακρονήσου. Είναι πάρα πολύ δύσκολο να φτάσει κάποιος απ” το βόρειο στο νότιο σημείο.

Έναυσμα: Πόσος κόσμος ήταν φυλακισμένος;

Βασίλης Κουζέλης: Χιλιάδες. Αργότερα ήρθαν και μερικές γυναίκες. Δεν υπήρχε νερό να πιούμε. Μαγείρευαν σε κάτι τεράστια καζάνια (του ναυτικού) βάζοντας σ” αυτά νερό απ” τη θάλασσα. Λύσσα!
Για όλα αυτά, υπεύθυνοι οι «φίλοι μας» οι Εγγλέζοι. Μια μέρα έρχεται ένας Εγγλέζος επιθεωρητής να μας ρωτήσει πως περνάμε και τα ρέστα. Αυτούς που βασάνισαν τους είχαν βάλει χώρια, στον 7ο Λόχο. Τους κρύψανε.
Βέβαια, οι ίδιοι οι Εγγλέζοι, ο Σκόμπυ, δεν ήταν που όταν είδαν τους ΕΛΑΣίτες να παρελαύνουν, και κοπέλες μαζί, δεν είπαν «σκοτώστε τους» και τους γάζωναν από το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία»;

Έναυσμα: Περίγραψέ μας μια συνηθισμένη μέρα.

Βασίλης Κουζέλης: Πρωί ρόφημα, μεσημέρι ανάλογα. Ακούστε σύντροφοι. Μας έστειλαν στη Μακρόνησο, όχι για να μας κάνουν θρεφτάρια, αλλά για να μας εξουδετερώσουν, να μας υποχρεώσουν, απ” την πείνα, απ” τις στερήσεις και το ξύλο να κάνουμε δήλωση, να φύγουμε.
Γινόντουσαν και «κηρύγματα» από παπάδες τα οποία ήσουν υποχρεωμένος ν” ακούσεις.
Οι εξόριστοι έμεναν σε σκηνές. Ουρητήρια δεν υπήρχαν. Στην αρχή δεν είχαμε ούτε κρεβάτια, μετά μας έφεραν κρεβάτια εκστρατείας.
Πολλές φορές συζητούσαμε, κάναμε συνελεύσεις αλλά είχαμε και σκοπό! Τσιλιαδόρο! Να παρακολουθεί. Το ίδιο και στον Αη Στράτη.

Έναυσμα: Και το Δεύτερο Αντάρτικο;

Βασίλης Κουζέλης: Το Δεύτερο Αντάρτικο ξεκίνησε αφού είχε ξεκινήσει η Μακρόνησος. Το Δεύτερο Αντάρτικο ξεκίνησε όταν ο κόσμος, για να γλιτώσει, έφευγε για το βουνό. Το κακό είναι ότι αρχιστράτηγος του ΔΣΕ ήταν ο Μάρκος Βαφειάδης που δεν είχε υπηρετήσει ούτε φαντάρος. Άκαπνος. Λάθος τεράστιο.

Πηγή ανάρτησης: olympia.gr

Πηγή φωτογραφιών (η πρώτη και η δεύτερη) από το βιβλίο '' Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΑΜΦΙΛΟΧΙΑΣ'' του Θέμη Μοσχάτου (Εκδόσεις ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ Ο.Ε)

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: