Νικολάου Χαρ. Τέλωνα*Όταν προ πεντηκονταετίας περίπου ο ομιλών, εις το μέσον ευρισκόμενος μικράς ομάδος παιδιών, περιδιάβαινε τα σοκάκια της Αμφιλοχίας τραγουδώντας τη γνωστή σε μικρούς και μεγάλους «Τιραμόλα» με τα ακατάληπτα για το παιδικό του μυαλό λόγια:
Σου πρέπει Ανδρέα Στράτο στα άνθη να πατείς την επαρχία Βάλτου να την στεφανωθής...
δεν ήταν βέβαια δυνατόν να σκεφθεί ότι μισόν αιώνα αργότερα θα του εγίνετο εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου και του αγαπητού προέδρου της Αιτωλικής Πολιτιστικής Εταιρίας κ. Παναγιώτη Κοντού η τιμητική πρόταση να μιλήσει αυτός για τον Ανδρέα Στράτο.
Το δέχτηκε παρ' ότι δεν διαθέτει «κάλαμον γραμματέως οξυγράφου» όπως χρειάζεται σε παρόμοιες περιπτώσεις που καλείται κάποιος να προσάψει - θα τολμούσα να πω - ένα γίγαντα.
Γι' αυτό και εκ των προτέρων κυρίες και κύριοι ζητώ την κατανόησή σας και την επιεική κρίση σας.
Ο Ανδρέας Στράτος γεννήθηκε στην Αθήνα το έτος 1905.
Γιος του Νικολάου Στράτου που διέπρεψε ως νομικός και πολιτικός, διετέλεσε Βουλευτής, Υπουργός και Πρωθυπουργός και εκτελέστηκε τις ταραγμένες εκείνες μέρες του Νοεμβρίου του 1922 μετά την Μικρασιατική καταστροφή, αφήνοντας βαθύ πόνο όχι μόνο στην οικογένειά του αλλά και σ' ολόκληρο το Βάλτο που από την ίδια κιόλας εκείνη μέρα τον τραγούδησε.
Βάλτε τα μαύρα Βαλτινές και μαυροφορεθείτε για το κακό που έγινε σήμερα στην Αθήνα...
Ο Ανδρέας, 17χρονο παιδί χτυπημένο από την ορφάνια που έπληξε την οικογένεια, φεύγει με τη χήρα μητέρα του και την αδερφή του Δώρα για τη Γερμανία. Οι δύσκολες και τραγικές για την εποχή εκείνη συνθήκες όπου τα πολιτικά πάθη ήταν ιδιαίτερα οξυμένα δεν τους αφήνουν χοίρο για παραμονή στην πατρίδα. Τα οικονομικά τους μέσα ήταν δυστυχώς πολύ περιορισμένα. Λίγα χρήματα από τη γιαγιά του Πετρούλα -καταγόμενη από το Υδραίικο γένος των Μπουντούρηδων- και μια μικρή βοήθεια από τον πολιτικό Νικόλαο Καλογερόπουλο στον οποίο ο Ν. Στράτος πριν από την εκτέλεση του εναπέθεσε το βαρύ φορτίο της προστασίας των ορφανών. Έτσι η μητέρα του Μαρία -κόρη του Δ. Κορομηλά- αναγκάζεται να εργασθεί στην Γερμανία μιας και διέθετε καταπληκτική φωνή δραματικής σοπράνο τραγουδώντας σε συναυλίες και θέατρα. Η ζωή την εποχή εκείνη στη Γερμανία ήταν πολύ δύσκολη και προκειμένου ο Ανδρέας να συνεχίσει τις σπουδές του στην Ιένα και αργότερα στο Παρίσι η μητέρα δεν αρκέστηκε μόνο στη φωνή της αλλά και στα χέρια της εργαζόμενη σε φημισμένους οίκους ραπτικής.
 |
| Ο Ανδρέας Ν. Στράτος, ως υπουργός προνοίας, στο Αγρίνιο το 1960 εγκαινιάζει το Γενικό Νοσοκομείο Αγρινίου. Αριστερά του ο Δήμαρχος Αγρινίου Γ. Παπαϊωάννου |
Ο Ανδρέας σπουδάζει νομικά και πολιτικές επιστήμες έχοντας δε και ιδιαίτερη κλίση στη μουσική παρακολουθεί μαθήματα στο Ωδείο του Παρισιού. Οι πληγές άρχισαν σιγά-σιγά να επουλώνονται και όλα κυλούσαν ήσυχα μέχρι τότε που η δυναμική γιαγιά με ένα της
γράμμα τον καλεί να γυρίση στην πατρίδα και να ακολουθήση το δρόμο του πατέρα του. Να ασχοληθεί δηλαδή με την πολιτική. Γύρισε το 1927. Χρονιά κατά την οποία παίρνει και το πτυχίο της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, εκπληρώνοντας δε και τη στρατιωτική του θητεία, διορίζεται το 1928 στο Δικαστικό τμήμα της Εθνικής Τράπεζας ασκώντας συνάμα και το δικηγορικό επάγγελμα. Οι Αιτωλοακαρνάνες και ιδιαίτερα οι Βαλτινοί φίλοι της οικογένειας τον παροτρύνουν -τον πιέζουν επίμονα θα έλεγα- να πολιτευθεί.
Έτσι το σούρωπο της 24ης Σεπτεμβρίου 1932 εμφανίζεται στο μπαλκόνι της οικίας του φαρμακοποιού Τάκη Μπελέτση μπροστά σε μια πρωτοφανή συγκέντρωση, σε μια λαοθάλασσα που στην κυριολεξία κόντευε να πέσει στη θάλασσα και που περίμενε να δει και να ακούσει τον γιό του "αηδονιού της Βουλής".
"Είμαι ο γιός του εκτελεσθέντος Νικολάου Στράτου", ακούγεται η βροντερή και μακρόσυρτη σαν τραγούδι φωνή του.
"Ήρθα να βοηθήσω και να υπηρετήσω την πατρίδα μου και όχι να εκδικηθώ τον άδικο θάνατο του πατέρα μου".
Το τι έγινε εκείνη τη στιγμή δεν περιγράφεται. Ο ίδιος αναγκάστηκε, φανερά συγκινημένος, να αποσυρθή για λίγο από το μπαλκόνι. Τα ίδια ακριβώς λόγια επανέλαβε και στην πρώτη του ομιλία στη Βουλή ως νεοεκλεγείς τώρα, Βουλευτής του Λαϊκού κόμματος.
Στο ίδιο δε αξίωμα επανεκλέγεται και στις 5 Μαρτίου 1933.
Το 1935 ο Ανδρέας Στράτος δεν ήθελε να πολιτευθή δεδομένου ότι διαφωνούσε με το πρόγραμμα της κυβερνήσεως του Παναγή Τσαλδάρη. Η επιμονή όμως των φίλων και ο φόβος ότι θα του χρεώσουν το ότι εγκατέλειψε τον αγώνα σε κρίσιμη περίοδο τον αναγκάζουν να πολιτευθεί. Όμως η πρωτοφανής για τα ελληνικά πολιτικά δεδομένα ευαισθησία του τον οδηγεί σε μια πράξη σπάνιας ορθοφροσύνης, ενημερώνοντας εκ των προτέρων τον Τσαλδάρη:
"Η απόφαση μου περί προσωρινής αποχής εκ του πολιτικού στίβου οφείλεται εις δύο λόγους. Αφ' ενός μεν εις διαφωνίας μου επί πλειοτέρων του ενός γενικής φύσεως ζητημάτων και αφ' ετέρου εις την στερράν βουλησίν μου να καταρτισθώ κατά τοιούτον τρόπον ώστε η πολιτική μου δράσις να καταστή πλέον ισχυρά, υψουμένου του επιπέδου αυτής, διότι πράγματι φρονώ ότι η προχειρομάθεια και η έλλειψις ειδικής καταλλήλου παρασκευής του σημερινού πολιτικού κόσμου εν τη πλειονότητι τουλάχιστον αυτού, σπουδαίως και μεγάλως συνετέλεσαν εις την ανεπιθύμητον εξέλιξιν της πολιτικής ζωής της χώρας, εάν, ως ελπίζω, οι συμπολίται μου με τιμήσωσιν και πάλιν δια της εμπιστοσύνης των αμέσως μετά την εκλογήν, θέλω υποβάλει την παραίτησίν μου. Ούτω θα είμαι σύμφωνος προς τα όσα ανωτέρω εξέθεσα και ουδείς θα δύναται να με κατηγορήση ότι εγκατέλειψα τους συναδέλφους μου και ότι εφυγομάχησα!!"
Το 1951 επανεκλέγεται με τον Ελληνικό Συναγερμό του Αλεξάνδρου Παπάγου, ο οποίος τον θαύμαζε. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο γεγονός το ότι κατά την προεκλογική εκείνη περίοδο στην Αιτωλοακαρνανία δίπλα στον Α. Στράτο παρουσιαζόταν ο ίδιος ο στρατάρχης.
Το 1952 εκλέγεται και πάλι βουλευτής με τον Συναγερμό. Την πρώτη περίοδο ασχολήθηκε με αγροτικά προβλήματα και ιδιαίτερα το καπνικό. Σε μία συνεδρίαση στρέφεται με μένος εναντίον της Α.Τ.Ε. για τους υπερβολικούς τόκους με τους οποίους φόρτωνε την αγροτιά:
"Ο τόκος αυτός είναι καταπληκτικός. Εις ουδεμίαν χώραν του κόσμου ηκούσθη ποτέ να υφίσταται τοιούτος τόκος. Και να ήτο καν προς όφελος του Δημοσίου του οποίου τα χρήματα δανείζονται εις τους αγρότας. Το Δημόσιον είναι το μόνον που δεν ωφελείται εκ των τόκων. Συνεπώς, η πράξις αυτή είναι αυτόχρημα εγκληματική. Τα χρήματα είναι του Δημοσίου και πρέπει να δίνονται φθηνά εις τους αγρότας".
Την ίδια χρονιά ορκίζεται Υπουργός Βορείου Ελλάδος.
- Ανδρέα, -του είπε ο Παπάγος- σου εμπιστεύομαι και σου αναθέτω τη Βόρεια Ελλάδα. Θέλω πλήρη ενημέρωση και κατατόπιση της όλης σημερινής καταστάσεως που δημιούργησε η λαίλαπα του πολέμου, της κατοχής και του εμφυλίου. Εκείνος αναδιοργανώνει τις υπηρεσίες του Υπουργείου του και αρχίζει περιοδείες από Γρεβενά μέχρι τον Έβρο. Γνωρίζει από κοντά τα ακριτικά χωριά, προς τα οποία στρέφει ιδιαίτερα την προσοχή του. Τα επισκέπτεται συχνά και ζει ο ίδιος τα μεγάλα προβλήματα της υπαίθρου. Παραξενεύονται οι ακρίτες από τις συχνές επισκέψεις του Υπουργού:
- Ήρθα να σας επισκεφτώ, να μου πείτε τα προβλήματα σας και να φροντίσω να σας τα επιλύσω αν μπορώ. Έτσι ορθά απλά και καθαρά, όπως πάντα. Βαθιά φιλοσοφημένος, γνώριζε ότι "ο λόγος της αλήθειας είναι από τη φύση του απλός". Εκθέτει με την παραμικρή λεπτομέρεια τις ανάγκες ενός εκάστου νομού και προτείνει τα αναγκαία μέτρα που πρέπει να ληφθούν. Ο Παπάγος τον καλεί επειγόντως στην Αθήνα και έχοντας πλήρη εμπιστοσύνη στην κρίση του τον θωρακίζει με δικαιώματα και αρμοδιότητες πέραν των όσων μέχρι τώρα είχε ως Υπουργός Βορείου Ελλάδος, έτσι που να μην εξαρτάται από το κέντρο.
Την Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης την βρήκε σε πολύ άσχημη κατάσταση.
"Η ΔΕΘ εθεωρείτο ότι έπρεπε να κάμει πολιτικήν προνοίας και προ παντός να αναμένει τα πάντα από το κράτος. Χιλιάδες ήσαν οι διοριζόμενοι. Η σπατάλη ήτο αφάνταστος. Έργον σχεδόν ουδέν εξετελείτο, ουδέν χρέος εξοφλείτο". Και ο Υπουργός έδρασε κατάλληλα.
Η 19η Έκθεση επί Υπουργίας Ανδρέα Στράτου ήταν έκθεση απαράμιλλης για την εποχή λαμπρότητας, με το περίπτερο των εθνών να προκαλεί τον θαυμασμό των επισκεπτών.
Επανεκλέγεται και στην 6η κιόλας συνεδρίαση της Βουλής, πιστός στα όσα είπε, παραιτείται. Ο απόηχος από την αγόρευσή του κατά την 8ην Ιουλίου 1935 που είχε σαν αντικείμενο την αντίθεσή του στη διενέργεια πολιτειακού δημοψηφίσματος για επαναφορά του Γεωργίου του Β' είναι ακόμη επίκαιρος:
"Εγώ κύριοι ανέκαθεν υπήρξα δημοκρατικός. Επίστευα και εξακολουθώ να πιστεύω ότι είναι το μόνον πολίτευμα το οποίον αρμόζει εις ελευθέρους ανθρώπους. Αλλ' η πεποίθησίς μου αυτή ουδέποτε με έκαμε να λησμονήσω ότι είμαι Έλλην και ως 'Ελλην θα εδεχόμην οιονδήποτε πολίτευμα αρκεί τούτο να εξησφάλιζε την ομαλότητα εις τον Ελληνικόν λαόν και να έλυε τας κομματικός διαμάχας".
Με την κήρυξη του πολέμου του 1940 κατατάσσεται ως εθελοντής και θέτει τον εαυτό του στη διάθεση της δοκιμαζόμενης πατρίδας. Στις πρώτες μεταπολεμικές εκλογές επανεκλέγεται Βουλευτής και ο πρωθυπουργός Κ. Τσαλδάρης του αναθέτει το Υπουργείο Εργασίας.
Ως Υπουργός Εργασίας ο Ανδρέας Στράτος διέπρεψε.
Αγωνίσθηκε και εργάσθηκε εξαντλητικά, προκειμένου να εξασφαλισθούν οι προϋποθέσεις για την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων δηλώνοντας ο ίδιος: "Είμαι υπέρ της πλήρους συνδικαλιστικής ελευθερίας". Δίνει μάχη κατά της ανεργίας και αποκαθιστά τη νομιμότητα των Σωματείων της χώρας με το θεμελιώδες νομοθετικό διάταγμα της 19/5/46. Δημιουργεί ταμείο Ανεργίας και θεσμοθετεί τις νυχτερινές, κυριακάτικες και εορταστικές προσαυξήσεις. Τότε ίδρυσε και τις θερινές κατασκηνώσεις για τα παιδιά των εργαζομένων.
Το 1947 αποχωρεί από το Λαϊκό κόμμα και προσχωρεί σε νέο υπό την ηγεσία του Σπύρου Μαρκεζίνη μαζί με άλλους 18 βουλευτές. Στις εκλογές του 1950 το νέο κόμμα καταποντίζεται και ο μόνος που επέπλευσε ήταν ο Ανδρέας Στράτος που υποχρεώθηκε εκ των πραγμάτων να το εκπροσωπήσει μόνος του μέσα στη Βουλή.
Το 1954 ορκίζεται για δεύτερη φορά Υπουργός Εργασίας. Ο Γενάρης του 1956 τον βρίσκει άρρωστο με έμφραγμα στο Παρίσι. Το Φλεβάρη γίνονται εκλογές απόντος του ιδίου. Ο Βάλτος τον υπερψήφισε. Εκλέγεται Βουλευτής με την ΕΡΕ και ορίζεται ως αναπληρωτής Πρόεδρος της Ελληνικής αποστολής στη 12η Σύνοδο της Γενικής Συνελεύσεως των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη.
Το 1958 ορκίζεται Υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας. Κατά τον καθηγητή και Ακαδημαϊκό Ν. Λούρο "Το Υπουργείο Κοινωνικής Προνοίας με Υπουργό τον Ανδρέα Στράτο εγνώρισε τις καλύτερες ημέρες και επραγματοποίησε την μεγαλύτερη επιτυχία και στους δυο τομείς του, Πρόνοια και Υγεία, σε βαθμό μάλιστα ανεπανάληπτο για την μεταπολεμική περίοδο". Τότε ήταν που κήρυξε τον πόλεμο της παράγκας, καταργώντας τις τρώγλες, με την ανέγερση χιλιάδων νέων κατοικιών. Το όλο πρόβλημα το χειρίστηκε με ιδιαίτερη σύνεση. Οι πρόσφυγες του 1922 ζητούσαν επί τόπου αποκατάσταση, κάτι που ήταν εντελώς αδύνατο, δεδομένου ότι τα παραπήγματα ήταν σε κεντρικά και ασφυκτικά κατοικημένα σημεία. Μέχρι τότε κανένας Υπουργός δεν μπόρεσε να ξεπεράσει το πρόβλημα. Εκείνος με καθημερινές προσωπικές επισκέψεις και συζητήσεις κέρδισε την εμπιστοσύνη της άλλης πλευράς και τους έπεισε να δεχτούν την μεταφορά τους σε συνοικισμούς.
Τον ίδιο αγώνα δεν παρέλειψε να δώσει και για την Αιτωλοακαρνανία, ίδρυσε νοσοκομεία, παιδικούς σταθμούς αγροτικά και κοινοτικά ιατρεία, ενδιαφέρθηκε για διανοίξεις αγροτικών και δασικών δρόμων, για υδρεύσεις σε πολλά χωριά, για προβλήματα καθημερινά.
Το 1961 επανεξελέγη για 10η και τελευταία τώρα φορά. Στις 17 Δεκεμβρίου 1962 παραιτείται από Υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας ερχόμενος σε ρήξη με την τότε κυβέρνηση. Η αποχώρηση εκείνη μπορεί να υπήρξε επιζήμια για το Κοινοβούλιο, στερώντας του ένα ευσυνείδητο υπεύθυνο και εμπνευσμένο πολιτικό, αποδείχτηκε όμως αργότερα ότι ο άκαιρος εκείνος τερματισμός της πολιτικής του σταδιοδρομίας είχε και την καλή του όψη.
Από τότε ο Ανδρέας Στράτος με το ίδιο πάθος αφιερώθηκε στην ιστορική έρευνα διαλέγοντας κι εδώ το δύσκολο δρόμο. Ασχολήθηκε με τους σκοτεινότερους χρόνους της ιστορίας μας. Μιας περιόδου., που όπως είπε ο Κων. Τσάτσος "πλούσιας σε μεγάλα συμβάντα αλλά φτωχής σε πηγές, συχνά αλληλοσυγκρουόμενες και όχι πάντα αξιόπιστες". Το πάθος του Α. Στράτου για την ιστορία δεν εμφανίστηκε για να καλύψει το κενό της αποχής του από την πολιτική. Δέκα χρόνια νωρίτερα κατά την έναρξη των εργασιών του 8ου Διεθνούς Βυζαντινολογικού Συνεδρίου ο Α. Στράτος μεταξύ άλλων ανέφερε στην ομιλία του και τα εξής σημαντικά:
"Υπάρχουν ακόμα περίοδοι ολόκληροι αι οποίαι παραμένουν σκοτειναί και ανεξερεύνητοι. Θα αναφέρω ενδεικτικά τον 7ο και 8ο μ.Χ. αιώνα.
Είναι ανάγκη όμως να μελετηθούν διότι άλλως ουδέποτε θα είναι δυνατόν να εννοήση τις την μεταβολήν που επήλθε κατά τους μετέπειτα χρόνους" και το μεγάλο αυτό επιχείρημα το αναλαμβάνει ο ίδιος, εντελώς τώρα απερίσπαστος και με πάθος καταπληκτικό. Αν και· μη εξ' επαγγέλματος Ακαδημαϊκός δάσκαλος, συλλέγει εκτεταμένο ιστορικό υλικό, το υποβάλλει σε εξαντλητική κριτική δοκιμασία και αποκομίζει τα ιστορικά τεκμήρια. Πέτυχε να ολοκληρώση πολύτομο ιστορικό έργο: «Το Βυζάντιο στον 7ο αιώνα» και έτσι να εισαγάγει κατά τον Διονύσιο Ζακυθηνό "τους αναγνώστας εις μιαν πλήρη και περιεκτικήν παρουσίασιν η οποία έγινε αποδεκτή υπό της νεωτάτης επιστημονικής σπουδής".
Κυρίες και Κύριοι.
Ο Ανδρέας Στράτος στη ζωή του. δύο θανάσιμους εχθρούς είχε: την προχειρότητα και το ψεύδος. Αναδείχτηκε σε πολιτικό σπάνιας ορθοφροσύνης. Τον έλεγχο ποτέ δεν τον φοβήθηκε, γνωρίζοντας ότι ο κριτικός έλεγχος είναι ο μεγαλύτερος και ο σπουδαιότερος καθαρμός.
Κατά τον Τσάτσο ακολούθησε πορείαν ευθύγραμμον.
Κατά τον Κωνσταντίνο Καραμανλή διακρίνεται από μια αρετή που σπανίζει στην εποχή μας: το πολιτικό και το προσωπικό ήθος. Κατά δε την Ελένη Γλύκαντζη Αρβελέρ: "Ήταν ο πολιτικός που έμεινε κουφός στα ψυχοφθόρα λόγια, στάθηκε μακριά από την σύγχυση και την ακρισία του κομματισμού, πάντα έξω από την οχλοβοή και πέρα από την ασύνετη ταραχή της μικροπολιτικής". Γνώριζε πως το πιο άγριο άλογο είναι το καλάμι- και αν το καβαλήσεις σε σκοτώνει.
Έφυγε σαν έτοιμος από καιρό στις 30 Αυγούστου 1981.
Στις 22 Ιανουαρίου 1983 η σύζυγος του εκτελώντας την επιθυμία του. παρέδωσε τους καταλόγους των βιβλίων τα οποία κληροδότησε στη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων και στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Έτσι εκπληρώθηκε και στο πρόσωπο του ο λόγος του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού ελαφρώς μετασκευασμένος:
Ζη ο Ανδρέας Στράτος και θανών εν Κυρίω. Ζη και παρ' ημίν ως λαλών εκ των έργων.
*Το κείμενο του πρώην Δημάρχου Αμφιλοχίας και συγγραφέα Νικολάου Τέλωνα, για τον Ανδρέα Νικ. Στράτο, αποτέλεσε εισήγηση στο επιστημονικό συνέδριο που διοργάνωσε η Αιτωλική Πολιτιστική Εταιρεία (ΑΙ.ΠΟ.Ε.) τον Νοέμβριο του 2008.
www.epoxi.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου