Χειμώνας και Διατροφή (της Εύας Μακρή*)

Photo source: www.canva.com

Η σωστή διατροφή κατά την διάρκεια του χειμώνα είναι ιδιαίτερα σημαντική τόσο για την προστασία του οργανισμού μας από το κρυολόγημα και τις ιώσεις όσο και για την διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους.

Ποιες αλλαγές συμβαίνουν το χειμώνα στο σώμα;

Αυξημένη όρεξη

Τον χειμώνα οι θερμιδικές ανάγκες του οργανισμού είναι ελαφρώς αυξημένες καθώς ο μεταβολικός ρυθμός επιταχύνεται λόγω των χαμηλών θερμοκρασιών. Είναι γεγονός πως το κρύο ανοίγει την όρεξη  και αυξάνει  την διάθεση μας για  περισσότερο φαγητό. Τα  τρόφιμα που καταναλώνονται περισσότερο αυτήν την εποχή  είναι πλούσια σε υδατάνθρακες, λιπαρά, αλάτι και ζάχαρη. Όμως, ένας  οργανισμός για να είναι υγιής και να μπορεί να αντιμετωπίσει το κρύο θα πρέπει να λαμβάνει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που θα θωρακίσουν τον οργανισμό του και όχι τρόφιμα που θα ικανοποιήσουν τα συναισθήματα του.

Αύξηση σωματικού βάρους

Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, η διάρκεια της ημέρας μικραίνει, η σωματική δραστηριότητα είναι μειωμένη  και οι ώρες που περνάμε μπροστά στην τηλεόραση και τις οθόνες  αυξάνονται. Όσο λιγότερο δραστήριοι είμαστε τόσο πιθανότερο είναι να γεμίσουμε τον κενό μας χρόνο τσιμπολογώντας, κάτι που μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση βάρους.

Μελέτες δείχνουν ότι  την χειμερινή περίοδο υπάρχει μια τάση αύξησης του σωματικού  βάρους  κατά  μέσο όρο 1 με 2 κιλά, ενώ φαίνεται ότι στα υπέρβαρα άτομα η αύξηση του βάρους τους είναι συνήθως μεγαλύτερη

Αφυδάτωση

Το νερό είναι ζωτικής σημασίας για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού μας, καθώς συμμετέχει στις βασικές του λειτουργίες, όπως στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, στην  ομαλή λειτουργία της καρδιάς και των νεφρών, στη μεταφορά των θρεπτικών συστατικών και του οξυγόνου στο σώμα κ.α.  Σε ψυχρές καιρικές συνθήκες, μπορούν να παρατηρηθούν επιπρόσθετες απώλειες νερού λόγω της αυξημένης απώλειας ούρων. Επιπλέον, ποσότητα νερού χάνεται από το δέρμα μας, λόγω της χρήσης ζεστών ενδυμάτων και λόγω του ότι ο ιδρώτας εξατμίζεται γρήγορα σε κρύο και ξηρό αέρα. Συνεπώς, η σωστή ενυδάτωση είναι σημαντική και το χειμώνα και μπορεί να επιτευχθεί με το νερό, τις σούπες και το τσάι. Ένας καλός δείκτης της ενυδάτωσης ή αφυδάτωσης του οργανισμού είναι το χρώμα των ούρων. Όσο πιο σκούρα είναι τα ούρα τόσο πιο πολύ νερό χρειάζεται ο οργανισμός.

Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή

Η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή είναι ένα είδος κατάθλιψης που πλήττει του ανθρώπους κυρίως κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα. Τα συνήθη συμπτώματα είναι κυρίως η αδυναμία, η συνεχής ανάγκη για ξεκούραση και ύπνο και η τάση για υπερκατανάλωση φαγητού, ιδιαίτερα υδατανθράκων, γεγονός που οδηγεί σε αύξηση του σωματικού βάρους.

Σε ποια θρεπτικά συστατικά εστιάζουμε το χειμώνα;

Είναι γεγονός ότι συγκεκριμένα μικροθρεπτικά και τα μακροθρεπτικά συστατικά είναι απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος . Στην κατηγορία των μακροθρεπτικών ανήκουν οι υδατάνθρακες, οι πρωτεΐνες, τα λιπίδια και το νερό τα οποία αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της διατροφής μας παρέχοντας ενέργεια στον οργανισμό. Στα μικροθρεπτικά συστατικά ανήκουν τα ανόργανα στοιχεία και οι βιταμίνες. Ας τα δούμε όμως αναλυτικά:

Ασκορβικό οξύ ή  βιταμίνη C

Η Βιταμίνη C είναι απαραίτητη για τη σύνθεση του κολλαγόνου και άλλων σημαντικών βιολογικών μορίων όπως θυροξίνης, αδρεναλίνης, σεροτονίνης κ.ά. Βοηθάει στην ταχύτερη επούλωση των πληγών, προστατεύει από το οξειδωτικό στρες και ενισχύει το  ανοσοποιητικό σύστημα για την αντιμετώπιση του κρυολογήματος και την ανακούφιση των αλλεργιών.

Βιταμίνη Ε

Η βιταμίνη Ε γνωστή για την αντιοξειδωτική της δράση είναι ένας ακόμα σημαντικός σύμμαχος του ανοσοποιητικού ενάντια στο κρυολόγημα και τα συμπτώματά του.

Βιταμίνη D

Εξαιρετικής σημασίας για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού αποτελεί και η βιταμίνη D  γνωστή και ως «βιταμίνη του ήλιου». Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, υπάρχει ο κίνδυνος ανεπάρκειας της  συγκεκριμένης  βιταμίνης  λόγω της αλλαγής του καιρού. Η έκθεση του δέρματος στην ηλιακή ακτινοβολία έχει ως αποτέλεσμα τη σύνθεση της Βιταμίνης D3, η οποία αποτελεί και την κύρια πηγή της. Η σύνθεση της συγκεκριμένης βιταμίνης  εξαρτάται από το χρόνο της έκθεσης, την περιοχή του εκτεθειμένου δέρματος, το χρώμα του δέρματος και άλλους παράγοντες.

Έχει βρεθεί ότι 15-20 λεπτά έκθεσης στον ήλιο καθημερινά από τις 10 π.μ. μέχρι τις 2 μ.μ., των άνω άκρων και του προσώπου μας, χωρίς αντηλιακό, είναι αρκετά για να συνθέσουμε το 90% της ποσότητας της βιταμίνης που χρειαζόμαστε

Το υπόλοιπο 10% της ποσότητας που χρειαζόμαστε το καλύπτουμε διατροφικά επιλέγοντας τρόφιμα που είναι πλούσια σε βιταμίνη D.

Ψευδάργυρος

Ο ψευδάργυρος είναι απαραίτητος για την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και την προστασία του οργανισμού από μολύνσεις και ιώσεις, και βοηθά στη διαδικασία επούλωσης των τραυμάτων. Ο ψευδάργυρος απαιτείται για τη δημιουργία των Τ-λεμφοκυττάρων, των λευκών κυττάρων του σώματος που επιτίθενται στους ιούς και τα παθογόνα βακτήρια, βοηθώντας μας να καταπολεμήσουμε τις λοιμώξεις.

Προβιοτικά

Τα προβιοτικά διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα και προφυλάσσουν από μολύνσεις, διότι συναγωνίζονται με τους παθογόνους μικροοργανισμούς για να καταλάβουν θέση μέσα στη γαστρεντερική οδό και στα επιθηλιακά κύτταρα.

Τέλος, αντιοξειδωτικές ουσίες όπως το β-καροτένιο, το λυκοπένιο, η  ρεσβερατρόλη και το σελήνιο αποτελούν ισχυρούς συμμάχους στην καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος κατά την διάρκεια του χειμώνα.

Ποιες αλλαγές πρέπει να γίνουν στην καθημερινότητα;

Ισορροπημένη Διατροφή

Η σωστή και ισορροπημένη διατροφή, βοηθά στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, κρατώντας το σώμα ζεστό και παρέχει αρκετό καύσιμο για τις δραστηριότητές μας.  Επιλέξτε  τροφές που θα σας προφυλάξουν από τις χαμηλές θερμοκρασίες όπως :

• Ζεστά Γεύματα: Έχει παρατηρηθεί, ότι  κατά την διάρκεια του χειμώνα καταναλώνουμε ζεστές τροφές όπως είναι οι σούπες και τα όσπρια  ενώ αντίθετα το καλοκαίρι προτιμούμε τροφές είτε σε θερμοκρασία περιβάλλοντος είτε παγωμένες για να δροσιστούμε ή να ξεδιψάσουμε. Με την κατανάλωση ζεστής τροφής ανεβάζουμε την εσωτερική θερμοκρασία του σώματος, ενώ αντίστοιχα την μειώνουμε, με την κατανάλωση μιας παγωμένης τροφής. Υπάρχει δηλαδή, μία συσχέτιση μεταξύ θερμοκρασίας περιβάλλοντος, σώματος και θερμοκρασίας φαγητού από την οποία επηρεάζεται τόσο η γευστική ευχαρίστηση  της τροφής όσο και η ποσότητα που θα καταναλώσουμε.
• Σούπες: Οι σούπες ενισχύουν το ανοσοποιητικό, και είναι το όπλο  στην μάχη που δίνει ο οργανισμός απέναντι στις ιώσεις αφού συνδυάζουν τον υδατάνθρακα με την πρωτεΐνη. Η κοτόσουπα, η ψαρόσουπα και η κρεατόσουπα είναι ιδανικές επιλογές  για να ενισχύσουν την άμυνα του οργανισμού μας. Οι σούπες λαχανικών όπως η  κρεμμυδόσουπα είναι εξίσου καλή επιλογή για να ζεσταθούμε προσωρινά αφού είναι χαμηλές σε θερμίδες, όμως η αύξηση της θερμοκρασίας στο σώμα είναι προσωρινή και δεν διαρκεί πολύ.
• Όσπρια : Τα όσπρια είναι μια χορταστική διατροφική επιλογή, χωρίς να προσδίδει θερμίδες. Τα προτιμούμε τις κρύες μέρες του χειμώνα αφού μας γεμίζουν ενέργεια. Η παραδοσιακή φασολάδα όπως και τα περισσότερα όσπρια είναι πλούσια σε σύνθετους υδατάνθρακες και πρωτεΐνες
• Ξηροί Καρποί :Τα καρύδια, τα  αμύγδαλα, τα φουντούκια, τα  κάστανα είναι η ιδανική τροφή για να αντιμετωπίσουμε την βαρυχειμωνιά. Περιέχουν σελήνιο, που προστατεύει από τους ιούς της γρίπης, και είναι πλούσια  σε καλά λιπαρά οξέα που αποτελούν καύσιμο για τον οργανισμό για να παράγει θερμότητα.
• Μανιτάρια: Μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση μανιταριών μάς χαρίζει προστασία κατά των ιώσεων και της γρίπης. Τα μανιτάρια περιέχουν τις β-γλυκάνες  που έχουν την ικανότητα να θωρακίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα.
• Κεφίρ :Το κεφίρ χαρακτηρίζεται ποτό της μακροζωίας και είναι ένα είδος ξινόγαλα που έχει υποστεί ζύμωση. Παρασκευάζεται με τη προσθήκη ‘’σπόρων ‘’ κεφίρ  στο αγελαδινό ή κατσικίσιο γάλα, που μοιάζουν στην εμφάνιση με κουνουπίδι. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα,  δρα εναντία στις ελεύθερες ρίζες ως αντιοξειδωτικό, βοηθάει στην αντιμετώπιση ασθενειών που σχετίζονται με το πεπτικό σύστημα, διευκολύνει την πέψη, αποκαθιστά την ισορροπία της εντερικής χλωρίδας, συμβάλλει στην υγεία του αναπνευστικού συστήματος, καθώς δρα ενάντια σε ασθένειες όπως τη βρογχίτιδα, τη φυματίωση και το άσθμα.
• Ζεστά Ροφήματα : Μια από τις καλύτερες επιλογές για τις κρύες ημέρες του χειμώνα, αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα φλιτζάνι ζεστό ρόφημα. Θα πρέπει όμως να είστε προσεκτικοί διότι πολλά από τα έτοιμα κυρίως ροφήματα αποτελούν βόμβες θερμίδων. Να προτιμάτε πάντα τα απλά ροφήματα όπως σκέτο καφέ, τσάι, χαμομήλι και να αποφεύγετε αυτά που έχουν πολύ γάλα, πολλή ζάχαρη και σαντιγί. Η  ζεστή σοκολάτα είναι ένα θρεπτικό ρόφημα με υψηλή όμως  περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά γι’ αυτό θα πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο. Επίσης, είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά όπως σάκχαρα, τα οποία θα μας δώσουν  ενέργεια  αλλά και σε αντιοξειδωτικά, που θα βοηθήσουν στην προστασία του σώματός μας από τις  ασθένειες. Επιπλέον, ρυθμίζει την διάθεση μας αφού έχει αγχολυτική δράση.
• Πράσινο Τσάι :Το πράσινο τσάι είναι πλούσιο σε κατεχίνες, ουσίες με έντονη αντιοξειδωτική δράση που ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Επίσης, περιέχει καφεΐνη, μια διεγερτική  ουσία που αυξάνει την ενεργητικότητα του ατόμου, αυξάνει την θερμοκρασία του σώματος και τον μεταβολισμό.

Μείωση του στρες

Το στρες είναι μέρος της καθημερινότητάς μας, με πολλές επιπλοκές για την υγεία μας. Τροφές με πολλά λιπαρά και απλούς υδατάνθρακες, όπως τα γλυκά, καταναλώνονται σε μια προσπάθεια να μειωθεί το άγχος.Καταπολεμήστε το στρες υιοθετώντας υγιεινές διατροφικές συνήθειες και καταναλώστε τρόφιμα που περιέχουν ουσίες που βοηθούν να απαλλαγείτε από έντονες συναισθηματικές καταστάσεις όπως η τρυπτοφάνη, το μαγνήσιο, τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και βιταμίνες του συμπλέγματος Β.

Σωματική Άσκηση

Η τακτική άσκηση ενισχύει σημαντικά το ανοσοποιητικό σύστημα βοηθώντας το να καταπολεμήσει τις βακτηριακές και ιικές λοιμώξεις. Έρευνες δείχνουν ότι η άσκηση στο εξωτερικό περιβάλλον μειώνει τα επίπεδα του άγχους και γενικότερα αισθήματα, όπως ο θυμός, η ένταση και η σύγχυση περιορίζονται πολύ πιο αποτελεσματικά σε σύγκριση με την άσκηση σε ένα κλειστό χώρο.

Είναι απαραίτητη η χρήση συμπληρωμάτων;

Η εφαρμογή ενός υγιεινού τρόπου ζωής, δηλαδή να καταναλώνουμε θρεπτικά τρόφιμα, να κοιμόμαστε αρκετά και να ασκούμαστε τακτικά είναι ο τρόπος που ενισχύουμε την άμυνα του οργανισμού. Αρκετές όμως έρευνες δείχνουν μία βελτίωση στη λειτουργία του ανοσοποιητικού από τη λήψη συμπληρωμάτων ορισμένων βιταμινών, μετάλλων ή βοτάνων όπως η βιταμίνη D , η βιταμίνη C, o  σαμπούκος  κ.α. Παρόλο που αυτά τα συμπληρώματα μπορεί να προσφέρουν ένα μικρό όφελος για την υγεία του ανοσοποιητικού συστήματος, δεν πρέπει και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως υποκατάστατο ενός υγιεινού τρόπου ζωής.

Συμπερασματικά

Η σωστή διατροφή απέναντι στο κρύο είναι αυτή που περιλαμβάνει σε σωστή αναλογία όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται ο οργανισμός για να λειτουργήσει, χωρίς υπερβολές όσον αφορά την ποσότητα και την ποιότητα του φαγητού. Και μην ξεχνάτε: το κρύο αμβλύνει τον μηχανισμό της δίψας με αποτέλεσμα να μην αισθανόμαστε την αφυδάτωση. Ενυδατωθείτε, γίνετε δραστήριοι, ασκηθείτε, τρώτε μικρά και συχνά γεύματα, φρούτα και λαχανικά που περιέχουν βιταμίνη C και θα καταφέρετε να μείνετε ζεστοί και υγιείς.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Hemilä H, Chalker E. Vitamin C for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2013. 31;(1).

Lindsey Getz, Winter Nutrition — Healthy Eating Offers Good Protection During the Chilly Season, 2009,Today’s Dietitian,Vol. 11 No. 1 P. 48

Tucker P, Gilliland J., The effect of season and weather on physical activity: A systematic review., Public Health, 2007, 121 (12): 909-922.

Κοντογιάννη Μερόπη, Βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Στο : Κατσιλάμπρος Ν (Συντ.)Κλινική Διατροφή. Εκδόσεις ΒΗΤΑ, 2010 :45-59

*Εύα Μακρή Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.

Η Εύα Μακρή είναι Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος με μεταπτυχιακή εξειδίκευση (M.Sc.) στην Κλινική Διατροφή και Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής. Διατηρεί αυτόνομο διαιτολογικό γραφείο στη Λαμία.

Γνωρίστε την αρθογράφο

Πηγή: www.mednutrition.gr