links

ΚΑΙΡΟΣ

ΚΕΡΑΜΙΔΙ ΒΑΛΤΟΥ Καιρός

Κυριακή 18 Δεκεμβρίου 2016

Το ρολόι του πειραιά (ιστορικό της κατεδάφισης. Σαν σήμερα, 18 Δεκεμβρίου 1968)

Του Στέφανου Μίλεση  από  Pireorama ιστορίας και πολιτισμού

Αν για την ιστορία ανέγερσης του κτηρίου αυτού έχουν γραφτεί τόσα άρθρα και αναρτήσεις, για την κατεδάφισή του και την ιστορία αυτής ελάχιστα έχουν αναφερθεί.

Αν και το κτήριο χτίστηκε αρχικά για Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων, έμεινε στην ιστορία ως ρολόι. Γιατί; Διότι πολύ απλά η ιστορία ξεκίνησε από ένα ρολόι!
Η αρχική θέληση του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιώς, ήταν η θεμελίωση ενός κτηρίου που θα προορίζεται για Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων. Ως προς την τοποθεσία θεμελίωσης, είχαν προσανατολιστεί μπροστά από τον Τινάνειο Κήπο. Η επιλογή του συγκεκριμένου σημείου δεν ήταν τυχαία. Μπροστά υπήρχε η βασιλική αποβάθρα. Όλοι οι ξένοι Βασιλείς, Πρόεδροι, Πρωθυπουργοί που έφταναν στην Ελλάδα με πλοία, αποβιβάζονταν στην βασιλική αποβάθρα. Το πρώτο που θα αντίκριζαν θα ήταν το σύμβολο μιας νέας εποχής για τη πόλη του Πειραιά, τον οίκο του εμπορίου, του χρήματος και των συναλλαγών. Το χρηματιστήριο


Εκ παραλλήλου όμως την ίδια εποχή υπήρχε και ένα ακόμη αίτημα. Ο τότε Δήμαρχος Μουτζόπουλος είχε προσφέρει ως δωρεά τα τέσσερα χρόνια της μισθοδοσίας του, προκειμένου να τοποθετηθεί ένα τεράστιο ρολόι σε πολύ ορατή θέση. Το ρολόι του Μουτζόπουλου όμως, απαιτούσε και την κατασκευή ειδικής βάσης στήριξης.

Αντιδράσεις πολλές. Ποιος θέλει να χτίσει ένα οικοδόμημα με μόνο σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως βάση για ρολόι;  Όμως επειδή αγαπούσαν και σέβονταν τον δήμαρχο, έστω και αν θεωρούσαν την ιδέα του παράλογη δεν ήθελαν να τον πικράνουν. Γι' αυτό προτείνουν η βάση με το ρολόι να εγκατασταθεί λίγο πιο πάνω, στη βορειοανατολική πλευρά της τότε Πλατείας Θεμιστοκλέους (σήμερα αυτή η Πλατεία δεν υπάρχει πια). Το ρολόι του Δημάρχου θα έμπαινε εκεί που σήμερα βρίσκεται το Μέγαρο του Ν.Α.Τ.
Έτσι λοιπόν και το θέμα της βάσης για το ρολόι που έψαχνε ο Μουτζόπουλος διευθετήθηκε και το κτήριο του Χρηματιστηρίου Εμπορευμάτων θα κατασκευαζόταν. Έτσι πίστευαν τουλάχιστον...
1928
Τότε ο Δήμαρχος Α. Μουτζόπουλος αντέδρασε, καθώς έβλεπε πως το ρολόι του δεν θα ήταν στην πρώτη ζώνη εμφάνισης αφού θα βρισκόταν πίσω από το Χρηματιστήριο. Έτσι ο Δήμαρχος προκάλεσε νέα σύσκεψη του Συμβουλίου μέσω της οποίας πέτυχε εκ νέου τοποθέτηση του ρολογιού του πάνω στο κτήριο του Χρηματιστηρίου Εμπορευμάτων. 

Ο Τύπος μάλιστα κοροϊδεύει τον Δήμαρχο γράφοντας: "Αν το ρολόι μπει κάπου αλλού και όχι επί του Χρηματιστηρίου δεν θα φαίνεται η κενοδοξία του Δημάρχου".
Τα σχέδια του κτηρίου φτιάχνει ο μηχανικός του Δήμου Αντισυνταγματάρχης Γ. Μεταξάς.
Ο Λουκάς Ράλλης και ο Γ. Αναστασόπουλος αντιδρούν δικαστικά γιατί μειώνεται η θέα από τα σπίτια τους.  
Το 1869 μπαίνει τελικά ο θεμέλιος λίθος.

Το 1874 στο 28ο ψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου αποφασίζεται η βιβλιοθήκη του Μαυροκορδάτου που δωρίστηκε στον Δήμο να μπει σε ένα από τα δωμάτιά του. Δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες για το αν η βιβλιοθήκη αυτή τελικώς λειτούργησε.
Το 1875 ξεκινά την λειτουργία του το χρηματιστήριο, το οποίο όμως οι Αθηναίοι περιφρονούν γιατί βρίσκεται εκτός πόλης Αθηνών.
Τα καφενεία στο ισόγειο έμειναν για πάντα στη μνήμη των Πειραιωτών
Σε κάποια χρόνια την δεκαετία του 1870 η ταχυδρομική υπηρεσία φιλοξενείται στο ισόγειο. Τις υπόλοιπες φορές φιλοξενούνται καφενεία που δίνουν ζωή στο κτήριο. Όμως ο Δήμαρχος Αριστείδης Σκυλίτσης βλέποντας ότι ένα τόσο όμορφο κτήριο στεγάζει καφενέ, ένα ωραίο πρωινό μεταφέρει τα γραφεία του Δήμου εκεί. Έκτοτε αποτελεί το κέντρο της πόλης. Αφίξεις, αναχωρήσεις πολιτικών, αγημάτων, εορτών, τελετών, λιτανειών έχουν ως κέντρο το Ρολόι.
Θεοφάνεια και όλες οι εορτές της πόλης λάμβαναν χώρα μπροστά από το Δημαρχείο
 
Η άφιξη του απόγονου και η αντίσταση: 

Τα χρόνια πέρασαν και έφτασε κάποτε ο Δήμαρχος που όλοι ήθελαν για ήρωα στον Πειραιά ο έτερος Σκυλίτσης (απόγονος του πρώτου). 
Στις 1 Ιουλίου του 1968 αποφασίζεται: ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΙΣ

Ουδεμία αντίδραση του Δημοτικού Συμβουλίου. Πως μπορούσαν; (Επταετία, Συνταγματάρχες, διορισμένοι δήμαρχοι ποιος άραγε να αντιδράσει;). Αποτέλεσμα ψηφοφορίας: 15 ψήφοι υπέρ και 2 κατά
Κατά: η Αθηνά Δηλαβέρη (μίλησε το αίμα της Κατίνας Παξινού που είχε στις φλέβες της αφού ήταν αδελφή της) και ο Ιωάννης Λέντζος

Αν κάποτε ξαναχτιστεί το Ρολόι θα πρέπει τα ονόματα αυτά να μπουν στην κεντρική πύλη του κτηρίου. Η αντίσταση στην διάβρωση θα πρέπει κάποτε να αναφέρεται σ΄ αυτόν τον τόπο. 
Από δημοσίευμα "προπαγάνδα" της εποχής υπέρ κατεδάφισης (προσφορά ερευνητή Δημοσθένη Μπούκη)
νυχτερινός φωτισμός κατά την διάρκεια εορτών

Η επισκευή θα κοστίσει έλεγαν.  Λεφτά βεβαίως βρέθηκαν για να ρίξουν τόνους τσιμέντου στην Φρεαττύδα και τον γραφικό όρμο του ποιητή Λάμπρου Πορφύρα να τον κάνουν καφετέριες. Λεφτά υπήρχαν για να γκρεμίσουν και να υφαρπάξουν το οικοδόμημα της Ραλλείου στο Δημοτικό Θέατρο για το νέο Μέγαρο του Δημαρχείου, αυτή τη τσιμεντοκατασκευή που χρόνια τώρα δεσπόζει στο κέντρο της πόλης. Επίσης λεφτά υπήρχαν για να γκρεμίσουν το νεοκλασικό της Επαγγελματικής Σχολής και στη θέση του να υψώσουν το σημερινό δημαρχείο. Αλλά και λεφτά υπήρχαν για να υψώνουν άχαρα τσιμεντένια κατασκευάσματα στη θέση των παλαιών νεοκλασικών κτηρίων όπως, την Έπαυλη Σκουλούδη, τον "Οίκο του Ναύτου", το Δεύτερο Γυμνάσιο Αρρένων Πειραιά στη Συνοικία Βρυώνη, την Έπαυλη Ζαχαρία στην Καστέλλα, τα περισσότερα κτήρια φαντάσματα μέχρι τις μέρες μας. 

Και αφού υπήρχαν λεφτά για όλα αυτά, ενώ για τη διατήρηση του ρολογιού, του κτηρίου που ήταν σύμβολο για τη πόλη δεν υπήρχαν, η κατεδάφιση άρχισε τον Σεπτέμβριο του 1968
Όψη από την πλευρά του Τινάνειο Κήπου
Υπέρ κατεδάφισης:

Αυτό που προξενεί εντύπωση είναι ότι μορφές του Πειραιά όχι μόνο δεν αντιδρούν αλλά επιβραβεύουν την κατεδάφισή του. Ο Ιωάννης Μελετόπουλος λέει σε δημοσίευμα της εποχής ότι πρόκειται για ένα κτήριο αρχοντοχωριάτικο, πεπαλαιωμένο, σεσαθρωμένο, άχρηστο (Εφημερίδα Κοινωνική, Ιανουάριος 1969).
Όσο για τους ειδικούς πολεοδόμους είχαν δηλώσει ότι "το απαράδεκτο από κάθε απόψεως κτήριο θα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα σύγχρονο δημαρχείο που θα εκφράζει το ανερχόμενο του Πειραιώς".
1944 Αγγλικά στρατεύματα μπροστά
Δεν θα μπορούσαν βέβαια να μην εκφράσουν άποψη και οι συγκοινωνιολόγοι της εποχής οι οποίοι με την σειρά τους διέγνωσαν ότι "το κομβικό σημείο στο οποίο ευρίσκετο το παλαιό δημαρχείο συνιστούσε συγκοινωνιακή βόμβα για την πόλη".

Προσέξτε τη γλωσσική διατύπωση της γνωμοδότησης. "Ευρίσκετο και συνιστούσε"!

 Πολεοδόμοι και συγκοινωνιολόγοι εξέδιδαν γνωμοδοτήσεις ένα έτος πριν την κατεδάφιση του ρολογιού, ωστόσο χρησιμοποιούν παρελθοντικό χρόνο στη διατύπωση. Δίνουν τετελεσμένες περιγραφές, λες και το ρολόι είχε ήδη κατεδαφιστεί! Κι αυτό όχι τυχαίως καθώς η απόφαση είχε ληφθεί ουσιαστικά από τη μεγάλη αρχή της πόλης τον Δήμαρχο Σκυλίτση. Τα υπόλοιπα ήταν απλώς επίφαση νομιμότητας.
Ύστατη προσπάθεια να σωθεί κάνει ο τότε Πρόεδρος του Ο.Λ.Π. Γρηγόρης Μαντζουράνης να το αγοράσει και να γίνει ιδιοκτησία του Οργανισμού. Μα ποιος τον ακούει; Το αρμόδιο Υπουργείο, ο διορισμένος Δήμαρχος, οι πολεοδόμοι και οι συγκοινωνιολόγοι, οι ιστορικοί του Πειραιά, όλοι οι πρόεδροι των Ιδρυμάτων, των Σωματείων και των Ενώσεων ή είναι υπέρ της κατεδάφισης ή φοβούνται και δεν αντιδρούν. 

Στην θέση του ο Σκυλίτσης εγκατέστησε ένα συντριβάνι με μηχανισμό της εταιρείας Ζήμενς. Παρόμοια είχε τοποθετήσει στην πλατεία Κανάρη, στην Ακτή Μουτσοπούλου πάνω από τις καφετέριες, στην πλατεία Πηγάδας και όπου αλλού μπορείτε να σκεφτείτε. Βεβαίως όταν τα νερά στην μεταπολίτευση σταμάτησαν να τρέχουν τα συντριβάνια έγιναν βόθροι που βρωμούσαν όσο και οι οικονομικές διαχειρίσεις των μεταπολιτευτικών χρόνων. Όμως οι Δήμαρχοι και οι κυβερνήσεις που ακολούθησαν βλέποντας την αγάπη των πειραιωτών για το Ρολόι τους έδιναν αυτό έπρεπε να τους δώσουν: ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ. 
Αντί λοιπόν να καθαρίζουν τα συντριβάνια, τύπωναν το ρολόι σε γραμματόσημα, γκραβούρες, τηλεκάρτες, ημερολόγια, τετράδια και όπου αλλού μπορούσατε να φανταστείτε. 

Σε τηλεκάρτα με λάθος υπότιτλο  "παλαιό ρολόι". Πρόκειται για το παλαιό Δημαρχείο. Από την στιγμή που το ρολόι κατεδαφίστηκε και δεν αναπληρώθηκε με άλλο ρολόι δεν μπορεί να είναι παλαιό αφού δεν υπάρχει νέο.

Σε παλαιότερο γραμματόσημο. Προσέξτε τον υπέρτιτλο "λιμήν Πειραιώς". 
Σε σύγχρονο γραμματόσημο με σωστό υπέρτιτλο αυτή την φορά "ΠΕΙΡΑΙΑΣ".  Για όσους δεν το έχουν παρατηρήσει, στην σειρά αυτή παρουσιάζονται τα σύμβολα - Μνημεία των Ελληνικών Πόλεων εν ζωή. Δηλαδή κτήρια που αποτελούν και σήμερα ορόσημα για την πόλη. Ο Πειραιάς είναι η μόνη πόλη στην συγκεκριμένη σειρά που σαν σύμβολό της απεικονίζεται ένα κτήριο το οποίο δεν υπάρχει.... 

 Pireorama ιστορίας και πολιτισμού

Προφίλ Διαχειριστή
Του Στέφανου Μίλεση


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

NEXT PAGE